KIẾN TRÚC VÀ KẾT CẤU - Tôi thường được hỏi về quan điểm của mình về mối quan hệ giữa kết cấu và
kiến trúc. Có phải đó là vì trong thiết kế của chúng tôi kết cấu có vẻ
như có tầm quan trọng khác thường – hay có phải đó là cách tiếp cận của
chúng tôi khác với những kiến trúc sư khác cả ở hiện tại và quá khứ?
Stansted Airport, London - Roof
Liệu có điều gì trong cách làm việc của chúng tôi trong việc tạo nên
mối liên hệ giữa kết cấu và không gian để tạo thành diện mạo của công
trình cả bên trong lẫn bên ngoài?
Stansted Airport, London - Interior view
Thật khó để tách biệt từng phần trong quá trình thiết kế tưởng chừng
như rất hiển nhiên – tôi giả dụ như vậy. Nhưng có lẽ có một điều quan
trọng có thể tuyên bố rõ ràng – rằng kết cấu chịu ảnh hưởng của địa lí,
và khí hậu tại địa điểm xây dựng cũng không khác gì nhu cầu cơ bản đầu
tiên của con người để tạo nên những công trình xây dựng. Làm thế nào mà
bạn có thể giải thích rằng kết cấu thép nhịp lớn dạng “cây” của sân bay
thứ ba của London tại Stansted xảy ra đồng thời với những mái vòm bê
tông của công trình Lyceé tại Frejus, miền nam nước Pháp.
Tại Stansted, phần đế hay “thân cây” đúng theo nghĩa đen đã bén rễ để
dẫn không khí và ánh sáng nhân tạo từ những vòm ngầm bên dưới. Những
“nhánh cây” giăng ra để chống đỡ hệ mái tối thiểu một cách lịch lãm, có
chức năng duy nhất là tạo ra nơi trú ẩn trước những hiện tượng thiên
nhiên và đưa vào bên trong ánh sáng từ bầu trời. Hãy so sánh điều này
với hệ mái đồ sộ và kết cấu chống đỡ cho một sân bay truyền thống với
nhu cầu mang theo cả hệ thống trang thiết bị cơ khí bên trên và bên
dưới, thông thường như những đường ống, đèn chiếu sáng, cáp và trần
treo. Để thấy rằng ý tưởng của chúng tôi cho Stansted là cấp tiến nếu
nó đánh dấu sự trở lại của một truyền thống trước đây về những công
trình ít cơ giới hóa – cho thấy một thế hệ những công trình không chỉ
lịch lãm và tiện nghi mà còn có ý thức về năng lượng.
Điều quan trọng cần lưu ý rằng những động cơ thúc đẩy ở đây không chỉ
là cái gì sẽ hoạt động tốt hơn và hiện thực hơn về kinh tế, mà còn là
cái gì sẽ được cảm nhận tốt hơn bởi những người sử dụng công trình. Kích
thước thị giác của cấu kiện cũng là kích thước cảm nhận của nó: nó nhìn
sẽ ra sao, và nó sẽ hoạt động như thế nào, trở thành khái niệm không
thể tách rời trong suốt quá trình thiết kế.
Một cách khác để nhìn vào kết cấu trong công trình của chúng tôi đó
là kết cấu là một trong vài hệ thống được tích hợp chặt chẽ. Ví dụ trong
công trình Lyceé tại Frejus, nhiệt lượng của những mái vòm bê tông là
một phần lớn của hệ sinh thái công trình vì nó là tính chất của cấu
kiện. Ngay cả khi mái nhà là một yếu tố riêng, nơi sự lưu chuyển phía
trên những mái vòm sẽ bảo vệ chúng khỏi mặt trời và để kích thích chuyển
động của không khí như một phần sử dụng năng lượng mặt trời hiệu quả
trong công trình. Ý tưởng về một hệ mái đôi, nhiệt lượng và thông gió
được làm mát tự nhiên có nguồn gốc từ kiến trúc truyền thống của đạo
Hồi.
Lycée Albert Camus, Fréjus
Trong cả hai ví dụ mà tôi đã lựa chọn, kết cấu hầu hết sử dụng vật
liệu mang tính thương mại nhất tại địa phương theo cách kinh tế nhất.
Kết cấu thép là một truyền thống ở Vương quốc Anh nhưng không phải ở
miền nam nước Pháp, nơi mà bê tông hợp lý hơn nhiều. Trong từng trường
hợp kết cấu được khóa chặt vào các khái niệm môi trường cho công trình
do đó không thể tách rời khỏi điều kiện khí hậu của địa điểm xây dựng.
Giải pháp ở vĩ độ phía Bắc nên khác biệt với khu vực Địa Trung Hải. Vì
vậy, mục tiêu về kết cấu trong hầu hết các dự án của chúng tôi nhiều hơn
là dựng lên một công trình.
Sự tích hợp của kết cấu là trung tâm cho những gì chúng tôi cố gắng
đạt được với tư cách là các kiến trúc sư, và điều này chỉ có thể có được
bằng cách chấp nhận các kỹ sư kết cấu là một lực lượng sáng tạo trong
quá trình thiết kế. Với lãnh đạo nhóm thiết kế mạnh mẽ, không hề có sự
xung đột trong cách tiếp cận này. Không nên nhầm lẫn một nhóm thiết kế
có năng lực mạnh với nhóm không gặp phải những vấn đề khó khăn không thể
giải quyết khi thiết kế. Các cá nhân cũng như các nhóm thiết kế có thể
chia sẻ một niềm đam mê chung – bằng cách từ bỏ bản năng thành một nhịp
điệu có tính sáng tạo.
Nhưng cũng có một khía cạnh khác của kết cấu và đó là cách nó liên
quan đến không gian kiến trúc. Không quan trọng rằng công trình là một
không gian mở hay không gian đó được phân chia hay không: kết cấu sẽ
truyền đạt một thông điệp của riêng nó – đó là kết cấu sẽ khiến cho tỉ
lệ của không gian bên trong trở nên rõ ràng hơn và có tính nhân bản hơn.
Có lẽ kết cấu còn có thể được thấu hiểu thông qua vẻ bên ngoài để
truyền đạt một tỉ lệ mang tính đô thị – in hình bóng của công trình lên
đường chân trời của thành phố. Những ví dụ rõ ràng nhất cho điều này
thấy từ những dự án mà chúng tôi đã từng thực hiện như Trụ sở chính Ngân
hàng Hồng Kông Thượng Hải (HSBC) ở Hongkong, và Tháp Thiên niên kỷ ở
Tokyo. Trong cả hai trường hợp này kết cấu cho phép hình dạng của mặt
bằng thay đổi theo các cao độ xây dựng khác nhau. Sự khớp nối đó tạo ra
một hệ thống mang tính cấp bậc, qua đó giải quyết được vấn đề về sự phát
sinh những góc hạn chế ánh sáng trên các khu phố lân cận, cũng như dễ
dàng trong việc đối phó với những cơn bão và địa chấn. Chính vì thế
những hạn chế được biến thành những cơ hội để tạo ra hình dáng cho công
trình và trong một vài trường hợp tạo nên biểu tượng cho khu vực. Thật
là ý nghĩa khi hình ảnh của Trụ sở HSBC được in trên tờ giấy bạc của
Hongkong.
HSBC Hongkong
Giá trị biểu trưng của kết cấu không ở đâu rõ ràng hơn Tháp truyền
thông mà chúng tôi thiết kế ở Barcelona. Dự án này xuất hiện trong các
sáng kiến chính trị của Thị trưởng Pasqual Maragall, người đã lo ngại về
sự gia tăng của những cao ốc trên nền trời của vùng núi Tibidabo do đó
ảnh hưởng đến thành phố và những góc nhìn chính từ thành phố. Bạn có thể
nhìn thấy những điều gì sẽ xảy ra nếu những lực lượng thị trường thống
trị một cách tự do – những gã khổng lồ về truyền hình khu vực, truyền
hình quốc gia và điện thoại mỗi người sẽ có những tòa tháp đồ sộ cho
riêng họ, chưa kể 30 hoặc nhiều hơn những cột anten khá lớn giữa một
rừng những chảo thu phát sóng. Ngài thị trưởng yêu cầu một tòa tháp đơn
lẻ và bãi bỏ các cấu kiện không đẹp mắt hiện tại. Ông đề xuất rằng các
công ty đối thủ nên tập hợp lại với nhau để tạo ra một tổ chức có thể
xây dựng, vận hành và cho thuê không gian. Họ cũng sẽ cung cấp một địa
điểm ngắm cảnh công cộng, nơi những người dân của Barcelona và du khách
có thể ngắm nhìn thành phố từ một khung cảnh mới. Công trường xây dựng
cũng nhạy cảm về mặt sinh thái – ở một khu vực bảo vệ rừng và bảo tồn tự
nhiên.
Torre de Collserola, Barcelona - Sketch
Nghiên cứu của chúng tôi tạo ra một kết cấu bê tông theo lối cổ
truyền có thể trông giống như một tháp bê tông có hình dạng búp măng,
chắc đặc ở phần đế và đường kính của nó hầu như chắc chắn đến 25m. Hiệu
ứng của nó trên khu đất xây dựng và trên đường chân trời có thể trở nên
thật tàn bạo.
Chúng tôi bắt đầu từ những nguyên tắc đầu tiên của kỹ thuật truyền
thông – mong muốn về sự tự do tối đa được cung cấp bởi “những tấm kim
loại treo trên bầu trời”. Câu trả lời xít xao nhất là một ngọn tháp
hình kim mảnh mai và thanh lịch – trống rỗng mang theo tất cả những dây
cáp và cấu trúc quang học nặng nề, nhưng lại có nền tảng hỗ trợ từ trên
cao. Toàn bộ cấu trúc được ổn định bằng những dây căng chéo neo một cách
kín đáo vào cảnh quan. Tích hợp các lực khí động của gió và độ cứng của
cấu kiện đã thay đổi hình dạng thiết kế từ hình tròn thành một hình tam
giác với các cạnh cong. Hình dạng này là sự phản ứng mang tính cách
mạng về tổng thể và chức năng – nhưng quan trọng hơn nó đã trở thành một
tác phẩm điêu khắc ba chiều độc đáo của thành phố Barcelona. Trong tiềm
thức nó đã trở thành một biểu tượng chính thức và phổ biến.
Torre de Collserola, Barcelona
Cũng giống như một kết cấu bất kỳ nó có thể được mô tả một cách bình
thường. Một thân cột bê tông cốt thép mỏng, rỗng được giữ ổn định bằng
ba cặp cáp Kevlar (một loại sợi tổng hợp có độ bền gấp 5 lần thép – người dịch).
Tất các các cấu kiện được đúc sẵn cho lắp ráp nhanh và sạch. Mười ba
tấm nền, tương đương với một khối 25 tầng có trọng lượng 3.500 tấn đáp
ứng 60.000 feet vuông không gian sử dụng, được lắp ráp và treo lên trụ
bê tông.
Torre de Collserola, Barcelona
Điều quan trọng về kết cấu này là nó được phát triển từ hai dòng ý
thức trong cùng thời điểm. Một là nhu cầu xã hội – hai là đòi hỏi về
công nghệ. Nói cách khác nó phải hoạt động tốt và nhìn phải đẹp – cả ở
gần và từ xa. Tôi cho rằng đó là lý do tại sao tôi có thể không bao giờ
trả lời những câu hỏi như :”Cái gì quan trọng hơn, công năng hay hình
thức?”. Đối với tôi, chúng là không thể tách rời, cái này vượt quá cái
kia. Điều này đòi hỏi sự vận động, xoa dịu và cuối cùng là hòa nhập,
nhưng không bao giờ sự đòi hòi của cái này gây thiệt hại cho cái kia.
Tôi muốn tiếp tục chủ đề về tháp truyền thông. Gần đây chúng tôi được
yêu cầu từ Thị trưởng của Santiago de Compostela để thiết kế một dự án
tương tự trên một ngọn núi đối mặt với thành phố. Thật trùng hợp là cấu
trúc mới sẽ thay thế những tổ hợp hiện có, vốn rất khó coi, và đã làm
xấu đi bộ mặt cảnh quan trong nhiều năm. Mối liên hệ giữa ngọn núi nơi
xây dựng và thành phố là gần gũi về mặt tự nhiên và thiêng liêng về mặt
tôn giáo – Santiago là một trong những điểm hành hương quan trọng nhất
trong thế giới Cơ-đốc giáo.
Telecommunications facility, Santiago de Compostela
Đó là một biểu tượng có tầm quan trọng trên khu vực xây dựng khiến
chúng tôi đặt câu hỏi liệu rằng có tốt hơn không khi chọn thứ khác thay
thế cho ngọn tháp trên đường chân trời này. Bằng cách đặt ra một câu hỏi
căn bản chúng tôi đã có thể chứng minh rằng một mặt sàn nằm ngang lơ
lửng trên rừng núi không chỉ kín đáo và kinh tế hơn, mà thậm chí còn
hoạt động tốt hơn. Cuộc đối thoại này đã tạo ra một xu hướng phát triển
mới vượt ra ngoài những tiến bộ gần nhất của công nghệ thông tin.
Telecommunications facility, Santiago de Compostela
Tôi không thấy có xung đột giữa truyền thống và công nghệ mới vì đối
với tôi chúng đều là một phần của một truyền thống duy nhất. Những cấu
trúc lâu đời nhất, từ bất kỳ thời điểm nào, đã luôn đẩy công nghệ ngày
nay tới các giới hạn dù chúng có là những ngọn đồi nhân tạo thời tiền
sử, các nhà thờ đá Gothic ở châu Âu, các ngôi chùa gỗ tuyệt đẹp của Nhật
Bản, các nhà thờ Hồi giáo, những kho thóc khiêm tốn hay những kết cấu
thời La Mã cổ đại. Danh mục những điều ưa thích của tôi sẽ trở nên rất
dài nhưng trong mọi trường hợp kết cấu đồng nghĩa với sự hiện diện – cả
bên trong và bên ngoài – như thể sự cảm nhận, tinh thần và chất thơ của
những công trình. Quan trọng là trong mỗi ví dụ trên có thể thấy được sự
tính toán kết cấu hợp lý với sự nghiêm ngặt của trí tuệ. Đó là sự hòa
nhập thực sự giữa Kiến trúc và Kết cấu – thật sự là một nghệ thuật cần
thiết.
(Bản dịch có thể không được tốt, xem bản gốc tại đây)
